Coğrafi Yapı

Kaynak: Numan Hatipoğlu (Kaymakam), Ali Şeyh Özdemir ( Milli Eğ.Md.), Mehmet Köseler (İlçe Milli Eğ.Şb.Md.), Mehmet Uluçay (Emekli İdareci), Mustafa Erkenekli (Ok.Md.), Kadir Çakır (Öğr.), Cemil Sezer (Ok.Md.), İdris Zengin (H.E.M.Md.)

             
 
C O Ğ R A F Y A 

 

            Gölbaşı ,Coğrafi sınırların uzandığı bölümler olarak Akdeniz, Güneydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgelerinin kesiştiği noktada yer almaktadır.Doğusunda: Besni – Tut; Batısında: Kahramanmaraş, Çağlayancerit ,Pazarcık ; Kuzeyinde: Besni –Gaziantep ; Güney Batısında: Kahramanmaraş İli,Elbistan İlçesi; güney doğusunda: Malatya İli ile Doğanşehir İlçesi bulunmaktadır. Gölbaşı, Kuzeydoğu,güneybatı istikametinde bulunan Güneydoğu Torosların uzantıları arasında yer alan vadide kurulmuştur.Gölbaşı Vadisinin, yeri ve sınırlarını ana hatlarla şöyle çizebiliriz : Gölbaşı Vadisi , Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin Kuzey ucu ile Doğu Anadolu Bölgesi’nin güneyinden kesiştiği yerde bulunur.Vadinin Kuzey ve güney etrafı 2300 metreye ulaşan, Güneydoğu Torosların uzantıları ile çevrilmiştir.Vadinin uzun ekseni 40-50 km.arasındadır. Eni, en geniş yerinde 10-15 km.’ye ulaşmaktadır. Vadi tabanı ise, denizden 862 km.yüksekliktedir.
 
GÖLBAŞI’NIN JEOLOJİK YAPISI
                                          
1-      Genel Jeoloji :
          Gölbaşı İlçesinin üzerinde bulunduğu göl kıyısı ve vadisi, Kuzey ve Güneydoğu Torosların uzantılarıdır.
            Kuzeyinde Öksüz Dağı, Sırıklı Dağı, Meydan Dağı ve Doruk Dağı adlarıyla bilinen dağlar ,Dış Toroslar ’ın uzantılarıdır. Bu dağlar, üçüncü zamanda oluşmuş dağlardır.İlçenin üzerinde bulunduğu dar vadi,kısmen yine üçüncü zamanda tarlalardan oluşmuş birikinti düzlüklerdir.İlçenin diğer kısımları, küçük dağlar ve engebeli arazilerle kaplı % 20 ‘ si ise düzlük ve ovalıktır.
            İlçenin bulunduğu vadi, morfolojik olarak tek parça olup muhtemelen eski bir göl yatağıdır. Çünkü göller,büyük oranda birikinti göllerdir.
 
            2- Jeolojik Formasyonlar ( Seriler ) :
            a) Paleozoik( Birinci Zaman )
             Gölbaşı’nın Jeolojik Yapısı , Birinci zamanın paleozoik devri ile üçüncü zamanın Tersiyer Devrine rastlar . Dar bir Göl Havzası olan Gölbaşı, Tersiyer Devrinde değişikliğe uğramış olup ,zamanla şimdiki halini almıştır.
3- Tersiyer ( Üçüncü Zaman )
Genellikle “ Marn” lardan meydana gelmiştir.Daha ziyade kumlu yataklarla killerden müteşekkildir.Çoğunlukla vadiye hakim ana marn ,şist , kalker,kırmızı,kahverengi Kongromeralardan meydana gelmiştir.
 
 
 YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ
 
 
  DAĞLAR
            İlçenin Kuzeydoğu,Kuzeybatı istikametinde Güneydoğu Torosların bir parçası olan sıra dağlar uzanır. Bunlar sırasıyla Öksüz Dağı ,Sırıklı Dağı, Meydan Dağı Boruk Dağı’dır.Bunların içerisinde en yüksek tepe Boruk Dağı’dır. Yüksekliği 2320 metreye ulaşır.
 
   OVALAR
            Gölbaşı İlçesi, genel olarak dağlık ve tepelik alanlardan oluşur. İlçe Merkezi, kısmen ova sayılabilecek Gölbaşı Gölü çevresinde kurulmuştur.Göl çevresinde kalan az bir kısmı ise tarım alanı olarak kullanılmaktadır.Kısmen Azaplı ve İnekli Gölü’nün Güney Kısımları ovalıktır.Bunlar: kuzeyde İnekli Ovası,güneyde Balkar Ovası’dır.Toprak itibari ile kum,kil ve organik maddelerden oluşur.Gölbaşı Gölü’nün Kuzey Doğusu alüvyon sahasıdır,ince taneli malzemeden ibarettir.Gölbaşı Gölü ve Azaplı Gölü alüvyon sahasında büyük bir bataklık meydana gelmiştir.Üzeri sazlık ve kamışlıklarla kaplıdır.
 
PLATOLAR
            Gölbaşı İlçesinin, kuzey ve güneyini çevreleyen Güneydoğu Torosların üzerinde yer alan   platolar, oldukça zengin bir görünüm arz etmektedir.Özellikle, Savran Yaylası ve Sırıklı Yaylası Platoları bunlara örnek gösterilebilir.
 
 AKARSULAR
            İlçenin tek akarsuyu Göksu Çayı’dır.Kahramanmaraş İli Nurhak İlçesi ‘nin güneyinden doğan ve doğu istikametinde kar suları ile beslenerek akan Göksu Çayı, İlçenin kuzey doğusunda Maltepe Köyü yakınlarında kavis yaparak tekrar doğuya yönelir.Gölbaşı-Malatya sınırında Erkenek Çayı ile birleşerek tekrar Güneye yönelir ve aşağıda Fırat’a karışır.Göksu ve Erkenek Çayı’nın çevresi İlçenin aynı zamanda en önemli piknik ve mesire yerleridir.
Gölbaşı İlçesi, yer altı suları bakımından çok zengin su kaynaklarına sahiptir. Ayrıca Göksu Çayı’nın suyu yazın azalıp, kışın çoğalmaktadır.Üzerinde DSİ tarafından Çataltepe Köyü civarında Çataltepe Barajı’nın etüt çalışmaları devam etmektedir.
 
 İKLİM
1-      Basınç Durumu
2-      Sıcaklık Durumu
3-      Meteorolojik Günler
4-      Yağışlar
5-      Göller
 
a) İKLİM : Gölbaşı etrafı değişik yüksekliklerle çevrili olması nedeniyle, merkez
çukur bir vadide kalmaktadır.Etrafındaki Dağların ortalama yüksekliği 1000-1700 metredir.Kuzey ve Güneyinde Toroslar’ın bulunması hava kütlelerinin hareketine bir ölçüde etkili olmaktadır. Yaz mevsiminde ,kuzeydeki dağlık alan bu durumu engeller. Güneydeki sıcak havanın gelmesini de güneydeki dağlık alan engeller.Kışın ise, genellikle soğuk havanın meydana getirdiği yüksek basınç hakim olur.Sonbahar ve kış aylarında genel olarak Basra Körfezi’nde meydana gelen termal alçak basıncın tesirine girer. Sonuçta, suptropikal iklimin kış mevsimindeki ılıklığı yerine soğuk ve yağış düşüklüğü hakim olur.Vadilerde,zirvelere göre sıcaklık değişimleri daha fazladır.Dağların kuzey yamaçları, güneyden daha çok soğuk olur.Bu durumda bitki dağılışını yerleşme ve tarımsal faaliyetleri etkiler.
            b- İklimin Genel Karekteri :
            İklimi etkileyen hava kütleleri ,yükselti , karasallık Gölbaşı İlçesinde Kara ikliminin oluşumuna neden olur.Hatay-Kahramanmaraş Çöküntü Hendeğinden 500-700 metre eşikliklerle ayrılan batı kenarında, yükseltinin de az olması sebebiyle, az da olsa Akdeniz İkliminin yüksek alanlarda görülen tipi hakimdir.
            c) İklim Elemanları
         1- Sıcaklık: Gölbaşında en soğuk ay genellikle ocak ayıdır.Ortalama sıcaklık derecesi
 1-5 derece ile , 2-8 derece arasında değişir.En sıcak ay ise Temmuzdur.Ortalama sıcaklık
 28 –32 derece dolayındadır.
d) Basınç ve Rüzgarlar
Gölbaşı genel olarak Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ni etkileyen ,Basınç sistemlerinin
yani yazın Basra alçak Basınç Merkezinin, kışın ise Sibirya yüksek basınç sisteminin etkisi altına girer.
e)      Nem ve Yağış :
 Gölbaşı İlçesinde yıllık nisbi nem ortalama % 50’ dir.Yılın yaz ayları Mayıs ve Eylül
aylarında yapılan ölçümlerde yıllık ortalamanın altına düşer.Ekimden, Mayıs başlarına kadar nisbi nem dereceleri yıllık ortalamanın üzerine çıkmaktadır.Gölbaşı ve çevresinin nisbi nemine Gölbaşı,Azaplı ve İnekli Gölleri olumlu yönde etki eden etkenlerdir.Ortalama yıllık yağışın, mevsimlere dağılışı en çok kış aylarında % 47.8 ; ilkbaharda 30.5 -18.6; yaz aylarında ise 3.1 nisbetinde yağış düşer.
 
 GÖLBAŞI GÖLÜ
            Kuzeydoğu ve Güneybatı yönündeki çöküntü hendeğinin yüksekliği 863 metredir.Oluşum bakımından kartik tektonik Göller grubuna dahil edilir.Suyu tatlı ,fakat elverişli değildir.Gölün uzanışı,doğu-batı yönlü olup, güneyinde bir maiktaro ovalık alan ,devam ettikten sonra da platoluk alan görülür..Bazı yerlerde alüvyol saha yer alır.Göl, yağmur,kar ve küçük dereciklerle beslenir.Batı istikametinde kanalla Azaplı gölüne bağlanır.
 
  AZAPLI GÖLÜ
            Gölbaşı Gölü’nün bir kanalla bağlandığı Azaplı Gölü, 3 km kare alanlı ,deniz seviyesinden 840 metre yüksekliği olan, kıyıları girintili-çıkıntılı olmayıp,etrafı sazlık ve kamışlıklarla kaplıdır.Suları tatlı fakat içmeye elverişli değildir. Oluşumu karstik bir yapıya sahiptir.
.          Sazan ve yayın balığı yetiştirmek için müsaittir.Yılda ,yaklaşık 20 ton sazan ve 25-30 ton yayın balığı elde edilir.Tarım için sulamadan faydalanılır.
 
  İNEKLİ (YEŞİLOVA) GÖLÜ
           Gölbaşı’nın en batısındaki göldür.1.09 km kare ve denizden yüksekliği 820 metredir. Etrafı sazlık ve kamışlıktır.Suyu tatlı, ama içmeye elverişli değildir.
    .     Göller,akarsu ve derelerle beslenir.En yüksek seviyelerine kış ayları ile mart ve nisan da ulaşılır. En düşük seviyeye ise yaz aylarında ve Eylül ayında düşer. Gölbaşı,Azaplı ve İnekli gölleri D.S.İ.tarafından kanallarla birleştirilmiştir.